Gıda katkı maddeleri, gıdanın raf ömrünü uzatmak, mikrobiyal bozulmalardan korumak ve gıdanın aroma, renk, doku gibi duyusal özelliklerini korumak ve geliştirmek amaçlarıyla gıdalara eklenen maddelerdir.
Gıda katkı maddelerinin hiçbir besleyici özelliği olmadığı gibi, bir çok hastalık için de risk oluşturabilirler.
Her ne kadar doğal beslenmeye çalışsak, işlenmiş ürünleri tercih etmesek de, katkı maddeleri ekmekten peynir – zeytine, çikolatadan pastırmaya kadar neredeyse tüm ürünlerde kullanılmaktadır ve tümüyle arındırılmış bir beslenme malesef mümkün değildir.
Katkı maddelerinin bir kısmının ciddi sağlık riskleri taşıdığı, bir kısmının ise helal olmayabileceği bilinen gerçeklerdir.
Fark Etmeden Yediklerimiz: Gıda Katkı Maddeleri
Gıda katkı maddeleri hazır gıdalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüzde hazır gıdaları oldukça fazla tüketmekteyiz. Bu yüzden özellikle çocuklar izin verilen sınırların üzerinde katkı maddelerine maruz kalabilmektedirler. Bunların bir kısmının hiç bir besleyicilik özelliği yoktur. Bunun yanında birçok hastalık için risk oluştururlar. Örneğin: Sentetik gıda boyaları hiperaktiviteyi artırmaktadır.
Nitrat ve nitrit gibi bazı katkı maddeleri kanser riskini artırmaktadır. Günde 50 g salam, sucuk ve pastırma gibi işlenmiş et ürünü tüketen bireylerde bağırsak kanserine yakalanma riski %21 artmaktadır.
Ülkemizde kullanılan katkı maddelerinin %15’inden fazlası alerjiye yol açabilmektedir. Aspartam ve Sukraloz gibi tatlandırıcılar migren ağrılarını tetikleyebilmektedir. Bazı katkı maddeleri spastik kolon ve iltihabi bağırsak hastalıklarını olumsuz etkilemektedir.
Katkı maddelerinin bir kısmı GDO’lardan elde edilmektedir. Bir kısmı ise helal olmayan kaynaklardan elde edilmektedir.
Sonuç olarak denebilir ki; Helal ve Sağlıklı beslenmek istiyorsanız Gıda Katkı Maddeleri ciddiye alınmalıdır.
A’dan Z’ye Gıda Katkı Maddeleri (Ansiklopedik Sözlük)
Gıda katkı maddeleri gıdaların raf ömrünü uzatmak, görünüşünü, tadını ve besin değerini artırmak gibi amaçlarla gıdalara katılan maddelerdir. Bunlar bir yandan yaşamımızı kolaylaştırırken diğer yandan bazı riskleri de beraberinde getirmektedirler. Tüketiciler açısından gıda katkı maddeleri iki noktada önem arz eder: Birincisi kaynakları, ikincisi ise sağlığa zararları.
Katkı maddeleri dört kaynaktan elde edilmektedir:
- Kaynak bitkilerdir: Örneğin yeşil renkli doğal bir boya olan Klorofiller (E140), yeşil bitkilerden elde edilir. Şeker kaplı çikolata ve dondurma gibi ürünlerde kullanılır.
- Kaynak hayvanlardır: Örneğin kırmızı renkli bir boya olan Karminler (E120), bir böcek türünün kurutularak özütünün alınmasıyla elde edilir. Şekerlemeler, içecekler, kefir, süt, yoğurt ve çikolata gibi ürünlerde kullanılır.
- Kaynak mikrobiyal üretimdir: Örneğin bir lezzet artırıcı olan Glutamik asit (E620), bakterilere fermentasyonla ürettirilir. Köfte harcı, pane harcı ve et suyu tabletleri gibi ürünlerde kullanılır.
- Kaynak sentetik üretimdir: Örneğin bir tatlandırıcı olan Aspartam (E951) sentetik olarak laboratuvar ortamında üretilir. Alkolsüz içecekler, düşük kalorili gıdalar, sakız ve sıcak çikolata gibi ürünlerde kullanılır.
Katkı maddelerinin elde edildiği kaynak önemlidir. Çünkü bu kaynağa bağlı olarak katkı maddesi helal olmaya bilir. Örneğin:
Gliseril diasetat (E1517)
Gliseril distearat (E471)
Gliseril triasetat (E1518)
Gliserol (E422)
Polioksietilen sorbitan monooleat (E433)
Polisorbat 20 (E432)
Sodyum stearol-2-laktilat (E481)
Sorbitan monolaurat (E493)
Stearil tartarat (E483)
Sukrogliseridler (E474)
Triasetin (E1518)
Yağ asitleri (E570)
Yağ asitlerinin magnezyum tuzları (E470(b))
Yağ asitlerinin mono ve digliseridlerinin asetik asit esterleri (E472(a))
Yağ asitlerinin mono ve digliseritleri (E471)
Yağ asitlerinin poligliserol esterleri (E475)
Yağ asitlerinin propan-1,2-diol esterleri (E477)
Yağ asitlerinin sodyum, potasyum ve kalsiyum tuzları (E470(a)) ve
Yağ asitlerinin sukroz esterleri (E473) gibi katkı maddeleri domuz yağından elde edildiyse,
bunların ve kullanıldığı gıdaların tüketilmesi caiz değildir. (Kaynak Helal ve Sağlıklı Gıda Platformu).
Katkı maddeleri sağlımız için de çok önemlidir. İşte birkaç örnek:
Sunset Yellow FCF (E110) vücudumuzda önemli bir enzim olan asetilkolin esterazı baskılayarak çalışmasını engellemektedir. Patent Blue V (E131) DNA hasarına yol açabilmektedir. Tartrazin (E102) alerjiye yol açmakta, DNA hasarına yol açabilmekte ve hiperaktiviteyi artırabilmektedir.
Sonuç olarak katkı maddeleri bir yandan sağlığımızı tehdit ederken diğer yandan helal olmayan unsurlar içerebildiği için manevi dünyamızı da olumsuz etkilemektedir. Bu yüzden Helal ve Sağlıklı beslenmek için gıda katkı maddeleri önemsenmelidir.
Gıda Katkı Maddelerine Yönelik Tüketici Rehberi
Gıda katkı maddeleri günümüz yaşam koşullarının vaz geçilmez unsurlarındandır.
Ekmekten peynir – zeytine, çikolatadan pastırmaya kadar neredeyse tüm ürünlerde kullanılmaktadır. Her ne kadar doğal beslenmeye çalışsak, işlenmiş ürünleri tercih etmesek de, katkı maddelerinden tümüyle arındırılmış bir beslenme maalesef mümkün değildir.
Katkı maddelerinin bir kısmının ciddi sağlık riskleri taşıdığı, bir kısmının ise helal olmayabileceği bilinen gerçeklerdir. O halde riskli katkı maddelerinden uzak kalacak bir yol izlenmelidir. Örneğin ketçap alacaksınız, zeytin alacaksınız, yoğurt alacaksınız, çikolata alacaksınız, gazoz alacaksınız, meyve suyu alacaksınız…
Aynı ürün grubunda bir birine benzeyen birçok marka var. Hangisini tercih edeceğinize nasıl karar vereceksiniz?
– Ambalajı güzel olanı mı?
– Ucuz olana mı?
– Çok reklam yapanı mı?
– Arkadaşınızın tavsiye ettiğini mi?
Helal ve Sağlıklı ürün seçerken herhangi bir markayı öncelikle bakarak veya ötelemeden, içerdiği katkı maddeleri incelenmelidir. Peki sıradan bir tüketici olarak, çok karışık görünen ve neredeyse okunması bile mümkün olmayan katkı maddeleri nasıl değerlendirilebilir?
Bir Bakışta Gıda Katkı Maddeleri (Özet Tablolar)
Gıda katkı maddeleri ülkemizde ve AB ülkelerinde kullanılmasına izin verilen katkı maddesi sayısı 360 civarındadır. Bunların bir kısmı hiperaktivite, alerji, migren ve kanser gibi hastalıklar için risk taşımaktadır.
Bunun yanında elde edildiği kaynağa ve üretim sürecinde mazur kaldığı unsurlara bağlı olarak helal olmayabilir. Dolayısıyla bir ürünün Helal ve Sağlıklı olması için bu üründe kullanılan katkı maddelerinin hem sağlık riski taşımaması ve hem de helal olmayan unsurlardan uzak olmaları gereklidir.
Peki bir tüketici olarak tüm bu katkı maddelerinin sağlık risklerini ve elde edildiği kaynakları topluca bulmak mümkün müdür?
“A’dan Z’ye Gıda Katkı Maddeleri“ kitabının bir özeti mahiyetinde olan bu kitapta aranılan katkı maddesine kolay ulaşılabilmesi için, katkı maddeleri hem “E” numaralarına göre hem de alfabetik olarak listelenmiştir.
Bunun yanında gıda katkı maddelerinin sağlık riskleri dikkate alınarak her bir hastalık için riskli olan katkı maddelerinin toplu olarak görülebileceği çok sayıda tablo oluşturulmuştur.
Dört Kitabın Birden Tanıtıldığı Metin
Her yıl yaklaşık kendi ağırlığımız kadar gıda katkı maddesi tüketmekteyiz. Bu gerçeği bilen duyarlı bir tüketici, Gıda Katkı Maddelerine yönelik ne tür bilgiler öğrenmek ister?
Öncelikle üzerinde oldukça spekülasyon olan bu konuda açıklayıcı temel bilgileri öğrenmek ister.
Nedir bu “E”ler?
Gerekli midir?
Zararlı mıdır?
İnançlarımıza uygun mudur?
Kim kontrol eder?
İşte bu tip bilgileri bulabileceğiniz bir eser: “Fark Etmeden Yediklerimiz: GIDA KATKI MADDELERİ”
Daha sonra merak ettiğinde her bir katkı maddesi hakkında detaylı bilgileri öğrenebilmeyi ister.
Örneğin:
E330 kanserojen bir madde midir?
E621 sinirleri öldürmekte midir?
E120 böceklerden mi elde edilmektedir?
E172 domuz yağından mı elde edilmektedir?
E421 diye bir katkı maddesi var mıdır?
İşte tüm bu bilgileri bulabileceğiniz akademik bir yaklaşımla ve halk diliyle yazılmış bir ansiklopedik sözlük var: “A’dan Z’ye GIDA KATKI MADDELERİ”.
Katkı maddeleriyle ilgili öğrendiği bilgileri günlük hayatta kullanabilmek ister.
Örneğin sağlık riski taşımayan, inancına uygun olan katkı maddelerinin kullanıldığı ürünleri seçebilmeyi ister. İşte, ürün seçiminde gıda etiketlerini değerlendirirken size yardımcı olacak, yüzlerce ürün içeriğinin örnek olarak değerlendirildiği bir rehber: “Gıda Katkı Maddelerine Yönelik TÜKETİCİ REHBERİ”.
Son olarak katkı maddelerinin sağlık riskleri ve inançlarına uygunluğunu kolayca görebileceği hazır bilgiler ister. Bir bakışta aradığı bilgiye ulaşabileceği, hazır tablo ve listelerin oluşturulmasını ister. İşte bunun için de her zaman elinizin altında bulunduracağınız, bilgilerin tablolarda kolay anlaşılır sembollerle ifade edildiği özet bir kitap: “Bir Bakışta GIDA KATKI MADELERİ”.
Referanslar :
Prof. Dr. Fatih Gültekin’inin kaleminden çıkan eserler;
- Fark Etmeden Yediklerimiz: GIDA KATKI MADDELERİ
- A’dan Z’ye GIDA KATKI MADDELERİ
- Gıda Katkı Maddelerine Yönelik TÜKETİCİ REHBERİ
- Bir Bakışta GIDA KATKI MADELERİ
Bu haber kamu yararına paylaşılmıştır.